LẠC MẤT KHI CHUYỂN NGỮ: DÒNG ĐẦU TIÊN CỦA “NGƯỜI XA LẠ” NÊN DỊCH NHƯ THẾ NÀO?

ND: Đây là bài dịch từ “Lost in Translation: What the first line of ‘The Stranger’ should be” của cây bút Ryan Bloom, được đăng trên The New Yorker ngày 11/05/2012. Về việc dịch tác phẩm L’Étranger của Albert Camus, giới dịch giả Việt Nam cũng đã tốn không giấy mực bút chiến với nhau. Bạn có thể tham khảo thêm ở phần Tham khảo bên dưới.

Đối với độc giả Mỹ đương đại, hiếm có câu chữ nào trong văn học Pháp nổi tiếng bằng dòng mở đầu tác phẩm “Kẻ xa lạ” của Albert Camus: “Aujourd’hui, maman est morte.” Nếu bỏ qua những chi tiết vụn vặt về việc chia thì, thì câu đầu của “Kẻ xa lạ” đơn giản đến nỗi một bạn học sinh bập bẹ tiếng Pháp cũng có thể chuyển ngữ được thỏa mãn. Thế mà, tại sao những tay chuyên nghiệp lại cứ dịch sai hoài vậy?

Ngay từ câu đầu tiên của tiểu thuyết, đã có hai quyết định chuyển ngữ khó thấy và tưởng chừng nhỏ nhặt định đoạt cách mà chúng ta đọc tất cả những gì sau đó. Hai quyết định này gây khó chịu vì chúng đã vô hình trung chạm vào một vấn đề tranh luận nảy lửa chưa có hồi kết trong giới văn chương: Liệu dịch giả có cần phải đặc biệt yêu thích tác phẩm của một tác giả để có thể cho ra một bản dịch hoàn thiện nhất hay không?

Arthur Goldhammer, người đã từng dịch một kỳ tạp chí Đấu tranh của Camus, cho rằng “thật vô lý” nếu bạn tin rằng “muốn…